VII. Kultura ludnoďż˝ci grup napďż˝ywowych w jej pamiďż˝ci oraz w procesie przemian

    Nie wnikajďż˝c w szczegďż˝y naukowych sporďż˝w ujmowania kultury[55] , moďż˝na tutaj poprzestaďż˝ na szerokim, popularnym jej rozumieniu, iďż˝ stanowi ona: zbiorowy dorobek ďż˝ycia okreďż˝lonego spoďż˝eczeďż˝stwa w czasie i przestrzeni, przekazywany selektywnie z pokolenia na pokolenie. Tre�� kulturowa przekazywana tradycjďż˝ jest wďż˝aďż˝nie zasadniczym skďż˝adnikiem ďż˝wiadomoďż˝ci spoďż˝ecznej i umoďż˝liwia ludziom samoidentyfikacjďż˝ indywidualnďż˝ i zbiorowďż˝[56].
Kultura r�nicowa�a i ludno�� nap�ywow� do Dolno�l�skiej Ziemi Obornickiej. W sytuacji niezb�dnych ze sob� kontakt�w ludzi nieunikniona by�a styczno�� oraz konfrontacja jej r�nych w tre�ci i formie element�w kulturowych: �Ka�da grupa mia�a co� charakterystycznego ze swego regionu: swoje pie�ni, potrawy na co dzie� i od �wi�ta, cz�ciowo ubiory. Na niedzielnej mszy mo�na by�o rozpozna� po ubiorze, kto sk�d pochodzi�[57] .
     W poczďż˝tkowym jednak okresie zasiedlania przez przybyszďż˝w obszaru gminy ich uwaga skupiaďż˝a siďż˝ na bezpieczeďż˝stwie, aprowizacji i pracy zarobkowej[58] , a nie na zauwaďż˝anych, ale wďż˝wczas maďż˝o znaczďż˝cych dla wspďż˝istnienia odmiennoďż˝ciach kulturowych. Stabilizacja ďż˝ycia osadnikďż˝w i przybywanie kolejnych rodzin zmieniaďż˝y stan liczebny grup regionalnych.
   Wprawdzie nie ma o tym nawet wzmianek w pamiďż˝tnikach, ale z wczeďż˝niejszych moich badaďż˝ ďż˝rodowiskowych wynika, ďż˝e przez kilka lat ludno�� grup regionalnych rywalizowaďż˝a ze sobďż˝ o przewodnictwo ďż˝swoichďż˝ w strukturach wďż˝adz lokalnych, instytucjach i organizacjach. Kultura grup regionalnych, w dziedzinie materialnej, spoďż˝ecznej i duchowej, byďż˝a na ogďż˝ wzajemnie poddawana ocenie[59] . Niekiedy w skrajnych sytuacjach konfrontacyjnych wykorzystywano tendencyjne gďż˝osy krytyczne w uzasadnianie wiďż˝kszych lub mniejszych uprawnieďż˝ ludnoďż˝ci okreďż˝lonej grupy regionalnej w jej lokalnej dominacji spoďż˝ecznej[60] .
    Upďż˝ywajďż˝cy czas okazaďż˝ siďż˝ kolejny raz skutecznym wychowawcďż˝ dla wiďż˝kszoďż˝ci mieszkaďż˝cďż˝w miasta i gminy we wzajemnym tolerowaniu u siebie licznych odmiennoďż˝ci. Wspominany juďż˝ proces wchodzenia przedstawicieli rďż˝nych grup regionalnych w zwiďż˝zki koleďż˝eďż˝skie, towarzyskie, a zwďż˝aszcza ma��eďż˝skie[61] , powodowaďż˝y u ludnoďż˝ci wszystkich grup zmiany kulturowe (akulturacja)[62] . Przeksztaďż˝cenia te polegaďż˝y na caďż˝kowitej rezygnacji z niektďż˝rych rodzimych elementďż˝w kulturowych bďż˝dďż˝ ďż˝ ich modyfikowaniu, przejmowaniu nowych form i treďż˝ci kulturowych od innych, ktďż˝re uznawano za bardziej przydatne lub juďż˝ dominujďż˝ce w lokalnym ďż˝rodowisku spoďż˝ecznym i wreszcie na ��czeniu ze sobďż˝ elementďż˝w kulturowych rďż˝nych grup regionalnych, a nawet etnicznych (synkretyzm). W lokalnych ďż˝rodowiskach spoďż˝ecznych uksztaďż˝towaďż˝a siďż˝ juďż˝ ponadgrupowa kultura. ďż˝adna z pierwotnych grup osadnikďż˝w nie zachowaďż˝a w caďż˝oďż˝ci swojej kultury regionalnej, tak jak i ďż˝adna ze stron ďż˝ w mieszanych ma��eďż˝stwach pochodzeniem regionalnym bďż˝dďż˝ etnicznym [63].
W pami�ci mieszka�c�w zachowa�y si� liczne tre�ci i formy kulturowe, odnosz�ce si� g��wnie do ludno�ci dawnych �rodowisk kresowych. Wzmiankuj� oni w pami�tnikach m.in.: Poleszuk�w [64] , tradycje ormia�skie [65] , stosunki s�siedzko-kulturowe Polak�w i Ukrai�c�w 66] oraz inne fakty z szeroko rozumianej kultury ludowej.
   O tym ostatnim zespole kulturowym zaďż˝wiadcza rďż˝wnieďż˝ tre�� publikacji Boďż˝eny Muszkalskiej, Gďż˝osy z przeszďż˝oďż˝ci. Jest w niej ukazany cenny Obrzďż˝dowo-zwyczajowy kontekst pieďż˝ni, ��cznie z fragmentami wspomnieďż˝ respondentďż˝w m.in. o: obchodach ďż˝wiďż˝t religijnych, treďż˝ci oracji kolďż˝dnikďż˝w i uroczystoďż˝ciach rodzinnych [67]. W czďż˝ci tekstu ďż˝ Pieďż˝ni niezwiďż˝zane z cyklem dorocznym i rodzinnym ďż˝ znajdujemy wielowďż˝tkowy opis wspďż˝pracy kobiet w ďż˝darciu pierzaďż˝, ďż˝wyciďż˝ganiu kďż˝dzieliďż˝, przďż˝dzeniu nici, ktďż˝re to zajďż˝cia stawaďż˝y siďż˝ okazjďż˝ do rďż˝nych opowieďż˝ci oraz koďż˝cowej wspďż˝lnej zabawy kobiet i mďż˝czyzn[68] . Bogate treďż˝ci kulturowe zawierajďż˝, oczywiďż˝cie, teksty pieďż˝ni. Dajďż˝ one przeglďż˝d tradycji narodowej, lokalnej, spoďż˝ecznej, rodzinnej, obrzďż˝dowej ďż˝wieckiej i religijnej oraz etnicznej ďż˝ ďż˝emkowskiej, ormiaďż˝skiej, polskiej i ukraiďż˝skiej[69] . Wďż˝aďż˝ciwie pieďż˝ni odzwierciedlajďż˝ caďż˝e ďż˝ycie spoďż˝eczeďż˝stwa bďż˝dďż˝ spoďż˝ecznoďż˝ci lokalnych w nastrojach codziennoďż˝ci i odďż˝wiďż˝tnoďż˝ci, z liryzmem, nierzadko z humorem i satyrďż˝. Pozostajďż˝ dla nas zarďż˝wno niezastďż˝pionym ďż˝rďż˝dďż˝em wiedzy o przeszďż˝oďż˝ci, jak i o kulturowym dziedzictwie po dawnej wieloetnicznej, wielowyznaniowej oraz wielokulturowej Rzeczypospolitej.